KOLEJ ŻELAZNA EPOKI PARY i jej modele w skali TT (1:120)
Badeńskie parowozy osobowe serii IVe
KPSB P7, DRG 38.70, PKP Ok101

Prototyp tej lokomotywy wykonano w roku 1894, w alzackiej fabryce Société Alsacienne de Constructions Mécaniques (SACM) w Grafenstaden (obecnie Illkirch-Graffenstaden) nieopodal Strasburga. Wówczas Alzacja była częścią Wielkiego Księstwa Badenii i fabryka ta nazywała się Elsässischen Maschinenbau-Gesellschaft Grafenstaden (Grafenstaden). Lokomotywę zamówiły Koleje Państwowe Wielkiego Księstwa Badenii (Großherzoglich Badischen Staatseisenbahnen - GBadStB) z przeznaczeniem dla kolei Schwarzwaldbahn (linia Offenburg-Singen, w górach Schwarzwaldu, 39 tuneli), musiała więc być przystosowana do pokonywania ciasnych łuków i stromych wzniesień.

Zastosowano układ osi 2'C i czterocylindrowy silnik sprzężony na parę nasyconą opracowany w SACM przez inżyniera Alfreda de Glehn. Była to bardzo nowoczesna konstrukcja, wymagała jednak fachowej obsługi. Prędkość maksymalna wynosiła 90 km/h, a największy nacisk osi 14 t. Z pociągiem o masie 250 t na haku osiągała 75km/h po poziomym torze, a na wzniesieniu 10‰ - 40km/h.

Prototyp został dostarczony jeszcze w 1894 roku, z numerem fabrycznym 4551 i był wyposażony w trzyosiowy tender badeńskiej budowy typu 3 T 13,5. W 1985 roku SACM dostarczyła kolejnych siedem lokomotyw tego typu o numerach fabrycznych 4701 do 4707. Seria otrzymała badeńskie oznaczenie IVe. W latach 1895-1901 fabryka MBG z Karlsruhe wyprodukowała jeszcze 57 maszyn tej serii. Były wyposażone w tendry badeńskiej budowy typu 3T14, lub większe, czteroosiowe tendry typu 2'2'T15 (5t węgla).

Dalszych 18 sztuk wyprodukowano w MBG Karlsruhe w latach 1899-1902 na zamówienie Prusko-Heskich Państwowych Kolei Żelaznych (Preußisch-Hessische Staatseisenbahnen) w wersji zmodyfikowanej (z kołami napędnymi o średnicy 1750 mm, zmienioną konstrukcją wózka i tendrem pr 2'2'T16), gdzie seria otrzymała oznaczenie P7. Parowozy te, choć bardzo nowoczesne, w warunkach pruskich się nie sprawdziły, gdyż ich obsługa, konserwacja i naprawy były trudne, a przede wszystkim kosztowne. Parowozy te wymagały dobrze wykwalifikowanego personelu, o co w warunkach pruskich nie było łatwo.

Łączna produkcja wyniosła 83 sztuki. W 1918 roku eksploatowanych było jeszcze 51 badeńskich egzemplarzy. Losy tych lokomotyw po I Wojnie Światowej były następujące:
- 35 sztuk pozostało w Niemczech i otrzymało w systemie DRG oznaczenie serii 38.70 i numery: 38 7001-7007, 7021-7025, 7031-7034, 7041-7046, 7061-7073. Ostatnią skreślono w 1932 roku.
- 2 sztuki pozostały w Warszawie, gdzie akurat stacjonowały pod koniec wojny i przeszły na własność polskich kolei jako reparacje wojenne przyznane przez Traktat Wersalski, otrzymując na PKP oznaczenie serii Ok101 i numery Ok101-1 (MBG 1400/1895, GBadStB 553) i Ok101-2 (MBG 1491/1898, GBadStB 591). Ich trzyosiowe tendry sklasyfikowano jako typ 15C101. Były eksploatowane bardzo krótko, bo najdalej do 1926 roku.
- 13 sztuk powędrwało do Francji w ramach reparacji wojennych (État seria 230, numery 230.901-913)
- 2 sztuki, również w ramach reparacji, trafiły do Belgii (SNCB seria 61, numery 6181 i 6186).

Trzynaście z osiemnastu pruskich maszyn serii P7 nie dotrwało do końca I Wojny Światowej, a pozostałe 5 sztuk przekazano po wojnie Belgii w ramach reparacji.

Najprawdopodobniej do dziś nie zachował się na świecie ani jeden egzemplarz tej serii.

UWAGA! Zarząd GBadStB do serii IVe zaliczył również 40 sztuk dostarczonych w 1922r. przez fabrykę MBG Karlsruhe parowozów pruskiej serii P8.

Producenci Lata prod. sztuk tender uwagi
SACM (8), MBG Karlsruhe (57) 1894-1901 65 bad 3T14, bad 2'2'T15 bad IVe
MBG Karlsruhe 1899-1902 18 pr 2'2'T16 pr P7
Dane techniczne (w stanie służbowym) oznaczenie bad IVepr P7 jednostka
Układ osi - rodzaj silnika - przeznaczenie AAET 2'C n4v P2'C n4v P UIC
Prędkość maksymalna Vmax 9090 [km/h]
Największy nacisk osi na szyny maxl 14.015.1 [t]
Średnica kół napędnych/tocznych dwhl 1600/8501750/850,1000 [mm]
Średnica cylindrów x skok tłoka dcyl x lcyl 350/550 x 640350/550 x 640 [mm x mm]
Ciśnienie pary w kotle pb 1314 [atm]
Masa przyczepna (napędna) madh 42.044.5 [t]
Masa całkowita mewo 58.061.8 [t]
Powierzchnia rusztu Sgrt 2.12.4 [m2]
Powierzchnia ogrzewalna kotła Sevp 126.0139.5 [m2]
Powierzchnia ogrzewalna przegrzewacza Ssup -- [m2]

Modele w skali TT
W skali TT nikt nie produkuje modeli tej lokomotywy. Udało mi się znaleźć jeden model w skali HO (Märklin) oznaczony przez producenta jako Badische IVe 1164, ale niestety okazał się on kolejną wersją popularnej pruskiej lokomotywy P8 w barwach Badenii.

Fotografia fabryczna, ca 1895.

Rysunek techniczny z wymiarami, Lokomotiv-Archiv Baden, autorzy: Hermann Lohr i Georg Thielmann (wyd. Transpress, Berlin, 1988)

DRG 38 7001 (Grafenstaden 4703/1895, bad IV e2 No.38, 1923: DRG 38 7002, 1925: DRG 38 7001, 1932:-, 1936: Muzeum techniki w Karlsruhe, ca 1952:+). Foto ca 1932.

Model lokomotywy GBadStB IVe-1164 w skali HO (Märklin, nr kat.3091, lata prod. 1995-2000). Pruska P8 w barwach Badenii.